33. Κεφαλοχώρι - Αετομηλίτσα

ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ

Γεωγραφικά & Ιστορικά στοιχεία:

Το Κεφαλοχώρι είναι ορεινό χωριό της Ηπείρου το οποίο βρίσκεται στα βόρεια του νομού Ιωαννίνων, στα όρια με τη Μακεδονία. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 680 μέτρα, στη σμίξη του παραπόταμου της Λυγερής (Ντιβόικα) με το ποτάμι του Σαραντάπορου, εκεί που καταλήγουν τα νερά των  Άνω και Κάτω Αρένων.

Το σημερινό χωριό δημιουργήθηκε από κατοίκους της γειτονικής και εγκατελειμένης πλέον Λυκόραχης (Λούψικο). Υπάγεται στη δημοτική ενότητα Μαστροχωρίων του Δήμου Κόνιτσας. και έχει πληθυσμό 153 κατοίκους (απογραφή 2011).

Απέχει 35 χλμ. από την Κόνιτσα, 57 χλμ. από την Καστοριά και 65 χλμ. από τα Γρεβενά

Το Κεφαλοχώρι θεωρείται από τα πιο παραγωγικά χωριά του Δήμου Κόνιτσας με κύρια απασχόληση των κατοίκων την κτηνοτροφία, στην οποία δραστηριοποιούνται κυρίως νέοι άνθρωποι.

Χτισμένο δίπλα στην εθνική οδό Ιωαννίνων-Κοζάνης (μέσω Νεάπολης), ξεχωρίζει ως προς τη ρυμοτομία του, τους φαρδείς δρόμους και τα πεζοδρόμια, τις ευρύχωρες πλατείες, τα νεόκτιστα σπίτια με τις αυλές και τα κηπάρια, τα οποία δίνουν εικόνα νοικοκυρεμένου χωριού.

Το παλιό Λούψικο αναγνωρίσθηκε σε Κοινότητα το 1919, μετονομάστηκε  σε Λυκόρραχη το 1928, μεταφέρθηκε στη νέα, σημερινή του θέση το 1973 και μετονομάσθηκε εκ νέου σε  Κεφαλοχώρι το 1975.

Το Κεφαλοχώρι ιστορικά είναι συνέχεια της παλιάς Λυκόρραχης (Λούψικο). Η μετονομασία του χωριού απο Λούψικο σε Λυκόρραχη έγινε το 1928 με απόφαση της πολιτείας, στο πλαίσιο της γενικότερης πολιτικής αντικατάστασης ή απόδοσης στα ελληνικά των σλάβικων και τούρκικων τοπωνυμιών. Το έτος 1973 οι κάτοικοι του Κεφαλοχωρίου αναγκάστηκαν να μετοικήσουν από τον οικισμό της Λυκόρραχης ή Λούψικου, που βρίσκεται σε απόσταση  5 χιλιόμετρων βορειότερα του σημερινού οικισμού, λόγω κατολισθήσεων.

Πλήθος ενδείξεων στο χωριό τεκμηριώνουν την κατοίκιση της περιοχής περίπου το 150 με 250 μ.Χ. Πήλινα αγγεία με απανθρακωμένους καρπούς, μαρτυρούν ότι στο χώρο υπήρχε γεωργοκτηνοτροφικός οικισμός, ο οποίος πρέπει να συνδέεται με την παραπλήσια διέλευση της Εγνατίας οδού της ίδιας εποχής, και ενισχύονται από τα ευρήματα πήλινου δικτύου ύδρευσης και ίχνη πυράς. Επίσης, στο κέντρο του νέου οικισμού, το έτος 1974, κατά τη θεμελίωση της κεντρικής εκκλησίας των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, ανακαλύφθηκαν και εξερευνήθηκαν από την Αρχαιολογική Υπηρεσία Ρωμαϊκοί κεραμοσκεπείς τάφοι. Περιείχαν νομίσματα, γυάλινα και μεταλλικά κτερίσματα και γεωργικά εργαλεία.

Τα σλάβικα, αλβανικά και βλάχικα τοπωνύμια του χωριού, ανάμεσα στα ελληνικά, είναι άλλη μια ένδειξη για τις σχέσεις γειτνίασης και την εγκατάσταση των βλαχόφωνων ημινομαδικών και νομαδικών πληθυσμών στην περιοχή κατά τον 13ο μ.Χ. αιώνα, με τις επακόλουθες πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις και επιρροές.

Ο οικισμός της Λυκόρραχης αποτελούσε έναν από τους τρεις οικισμούς που βρίσκονταν στις πλαγιές κάτω από τις Αρένες, νότια του Γράμμου. Οι άλλοι δύο οικισμοί, της Ράμουστας ή Ράμστας και του Μεσοχωρίου, καταστράφηκαν από τις ληστρικές επιδρομές Τουρκαλβανών - Κολωνιατών στα μέσα του 18ου αιώνα.

Το Λούψικο, μέχρι την υποταγή του στον Κολωνιάτη μπέη Σιούμπαση στις αρχές του 18ου αιώνα, διατηρούσε την αυτονομία του. Οι κάτοικοι υποχρεώθηκαν να υποβάλλονται στη δυσβάστακτη φορολογία του γεωμόρου στα γεωργικά προϊόντα και στο 1/3 των κτηνοτροφικών και μελισσοκομικών προϊόντων, γεγονός που κατέστησε τη ζωή τους μαρτυρική.

Το χωριό απέκτησε πάλι την αυτονομία του στα τέλη του 18ου αιώνα χάρη στο Γούσια Λούψικα – Σδούκο (1760-1840). Ο Γούσιας είχε καταταγεί στον Τουρκικό στρατό, και λόγω ανδραγαθημάτων προήχθη στο βαθμό του Ταγματάρχου (Μπίμπαση). Με την αποστρατεία του και την απονομή του παράσημου της Χείρας του Μωάμεθ, ζήτησε από το Σουλτάνο Φιρμάνι (Αυτοκρατορικό Διάταγμα) να επανέλθει το Λούψικο στην προγενέστερη κατάσταση, να αναγνωρισθεί ως ιδιόκτητο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο το χωριό έγινε κεφαλοχώρι, κι ο Γούσιας Λούψικας αγαπήθηκε και ανακηρύχθηκε στις συνειδήσεις των συγχωριανών του ευεργέτης.

Σημαντικός σταθμός στην ιστορία του Κεφαλοχωρίου είναι η 1η Νοεμβρίου 1940, όταν κατά την Ιταλική εισβολή, ο Ελληνικός Στρατός επιτέθηκε και εξολόθρευσε Ιταλική φάλαγγα εφοδιασμού, τριακοσίων περίπου στρατιωτών, η οποία είχε στρατοπεδεύσει εντός του οικισμού, κι ανήκε στην Μεραρχία Αλπινιστών Τζούλια.

Σ΄ αυτή την μεγάλη επιτυχία του Στρατού, σημαντική συμβολή είχαν και οι κάτοικοι του χωριού. Έδωσαν πληροφορίες για τις θέσεις του εχθρού, ενημέρωσαν τους αμάχους για την επικείμενη επίθεση εντός του οικισμού και βοήθησαν στη σύλληψη των αιχμαλώτων. Ωστόσο, την επιτυχία αμαυρώνει ο θάνατος του Κεφαλοχωρίτη Νικολάου Νούτσου, ίσως του πρώτου θύματος πολίτη του Έπους του ‘40, ο οποίος δέχθηκε τα πυρά ελεύθερου σκοπευτή μέσα στο σπίτι του την ώρα που πανηγύριζε και ζητωκραύγαζε υπέρ της νίκης του Ελληνικού Στρατού.

Η Μάχη της Λυκόρραχης της 1η Νοεμβρίου 1940 μπορεί να θεωρηθεί η σημαντικότερη επιτυχία του Ελληνικού Στρατού ύστερα από την υποχώρηση των στρατευμάτων μας τις πρώτες ημέρες εισβολής των Ιταλών.

Η Λυκόρραχη, όπως και τα άλλα χωριά της Κόνιτσας, βίωσαν έντονα τα γεγονότα του αδελφοκτόνου Εμφυλίου πολέμου της περιόδου 1946-1949, χύνοντας το αίμα πολλών νεκρών και από τις δύο πλευρές και με αποτέλεσμα την εγκατάλειψη του χωριού από το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού. Οι περισσότεροι κάτοικοι κατέφυγαν στις πρώην Ανατολικές χώρες, κι οι υπόλοιποι στις ασφαλείς περιοχές στο εσωτερικό της χώρας.

Σημαντικό γεγονός το οποίο διεξήχθη μεταξύ 30ης Μαΐου μέχρι τη νύχτα της 2ης Ιουνίου του έτους 1949, στη θέση Πατώματα, είναι η βιβλική όπως χαρακτηρίζεται μάχη, με την οποία ο Δημοκρατικός Στρατός ολοκλήρωσε την ανακατάληψη του Γράμμου.

Το 2006 κατασκευάστηκε στο χωριό Μνημείο προς τιμήν των θυμάτων του Δημοκρατικού Στρατού αυτής της περιόδου.

Στο Κεφαλοχώρι λειτουργούν Νηπιαγωγείο και Δημοτικό Σχολείο, τα οποία  καλύπτουν τις ανάγκες της ευρύτερης περιοχής. Τα νεόδμητα κτίρια του Δημοτικού Σχολείου,  του πρώην  Κοινοτικού Καταστήματος, της κεντρικής  Εκκλησίας και η πλατεία με το Ηρώο, το άγαλμα της Αγρότισσας και το καφενείο συνθέτουν το πνευματικό, θρησκευτικό και κοινωνικό κέντρο.

Διαμονή: διαθέσιμα καταλύματα στην πλατεία όλο το χρόνο.

Διατροφή: Ταβέρνες στην πλατεία του χωριού.

Συγκοινωνία: Όχι

Μετακινήσεις: ταξί από Αγία Παρασκευή (Κεράσοβο) & Κόνιτσα