ΑΕΤΟΜΗΛΙΤΣΑ
Γεωγραφικά & Ιστορικά στοιχεία:
Η Αετομηλίτσα είναι Βλαχοχώρι του νομού Ιωαννίνων, χτισμένη στις νότιες πλαγιές του Γράμμου σε υψόμετρο 1430. Περιβάλλεται από τις μεγάλες κορυφές Γκέσος (2165μ), Σκίρτσι (Παρήφανο, 2444μ), Κιάφα (2395μ), Τσούμα (2174μ) και Επάνω Αρένα (2196μ) και είναι το βορειότερο χωριό του νομού στα Ελληνοαλβανικά Σύνορα. Απέχει 16,3 χλμ από την εθνική οδό Κόνιτσας- Κοζάνης και 50 χλμ από την Κόνιτσα.
Ήταν το δυτικότερο χωριό της Μακεδονίας ώσπου για λόγους ευκολίας των κατοίκων εντάχθηκε στο Δήμο Κόνιτσας.
Είναι καθαρά κτηνοτροφικό χωριό και κατοικείται μόνο το καλοκαίρι, ενώ το χειμώνα οι οικογένειες των κτηνοτρόφων κατεβαίνουν με τα κοπάδια τους κυρίως στους νομούς Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Παλαιότερα ονομαζόταν Δέντσικο - Ντένισκο και Γαλαταριά. Το όνομα Ντένισκο είναι σλάβικο και σημαίνει προσήλιο, που δηλώνει και το γεωγραφικό προσανατολισμό του χωριού. Το 1928 μετονομάστηκε σε Αετομηλίτσα (Αετός και Μηλιά).
Παλιό κεφαλοχώρι, είχε γνωρίσει άνθιση τον 18ο, τον 19ο και τις αρχές του 20ου αιώνα. Οικονομικά αυτοδύναμο εκείνη την εποχή είχε γύρω στα 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ οι αγωγιάτες και οι έμποροι του χωριού έφταναν μέχρι τον Αυλώνα της Βορείου Ηπείρου ή τη Νιγρίτα των Σερρών και διακινούσαν προς τα εκεί τα προϊόντα τους.
Αξίζει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με ιστορικές πηγές, κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, οι Οθωμανοί δεν μπόρεσαν ποτέ να εισέλθουν στην Αετομηλίτσα, καθώς οι κάτοικοι διατηρούσαν δικό τους εκπαιδευμένο στρατό.
Το χωριό πρωταγωνίστησε κατά την εποχή του 1930 στην εξόντωση των κλεφτών που λυμαίνονταν την περιοχή, ενώ κατά την περίοδο του Μακεδονικού αγώνα, οι Αετομηλιτσιώτες δημιούργησαν ένοπλες ομάδες, οι οποίες έλαβαν μέρος στην προσπάθεια για την απελευθέρωση της Μακεδονίας και τον αγώνα κατά των Κομιτατζήδων
Στη συνέχεια εγκαταστάθηκαν σε περιοχές και πόλεις όπου οι πρόγονοί τους πολέμησαν για την Απελευθέρωση της Μακεδονίας, με αποτέλεσμα σήμερα να συναντάμε Αετομηλιτσιώτες στο Μοναστήρι (σημερινά Μπίτολα της Β.Μ.), στην περιοχή της Φλώρινας, στις Σέρρες, στην Έδεσσα, τα Γιαννιτσά, την Βέροια καθώς και σε πολλές άλλες πόλεις της περιφέρειας της Μακεδονίας.
Η Αετομηλίτσα χτυπήθηκε από τον Ελληνοϊταλικό Πόλεμο, αλλά κυριολεκτικά διαλύθηκε με τον εμφύλιο πόλεμο.
Πραγματοποιήθηκαν σφοδρές μάχες, αφού στο χωριό υπήρχε η Κυβέρνηση του βουνού και το αρχηγείο του δημοκρατικού στρατού.Οχυρά (πυροβολεία) και οι θέσεις των εγκαταστάσεων (Νοσοκομεία, πεδία βολής, μονοπάτια κλπ.) διασώζονται ακόμη και σήμερα.
Μετά το 1950, οι Αετομηλιτσιώτες βρέθηκαν διασκορπισμένοι σε όλα τα κράτη, κυρίως δε της Ανατολικής Ευρώπης, απ’ όπου και άρχισαν να επιστρέφουν πολύ αργότερα. Παράλληλα, το χωριό επηρεάστηκε αρνητικά και από το φαινόμενο της αστυφιλίας, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσει από ερήμωση μέχρι και τη δεκαετία του '70. Εκείνη την εποχή αριθμούσε 70 σπίτια, αφού δεν έμεινε τίποτα απ’ τα παλιά αρχοντικά ενώ στα 50.000 στρέμματα λιβαδιών έχουν μείνει κάπου 8-10 χιλιάδες αιγοπρόβατα.
Τότε οι Αετομηλιτσιώτες να αποφασίσουν να επιστρέψουν και να ξαναζωντανέψουν το χωριό που αριθμεί σήμερα δεκάδες σπίτια και οικογένειες.
Παρ' όλα αυτά παραμένει έρημο τον χειμώνα, ενώ τους καλοκαιρινούς μήνες συγκεντρώνει γύρω στους 1000 κατοίκους
Photos